Almanca'da cümledeki ögelerin sıralanışı, Türkçeden farklı olarak biraz daha karmaşıktır ve belirli kurallara tabidir. Temel olarak, cümlenin türü (düz cümle, soru cümlesi, yan cümle vb.) ve fiilin pozisyonu bu sıralamayı büyük ölçüde etkiler.
Temel Cümle
Yapısı (Düz Cümle)
Almanca düz cümlelerde fiil
daima ikinci pozisyonda bulunur. Bu, Almanca'nın en temel ve önemli
kurallarından biridir.
Özne (Subjekt): Cümlede
işi yapan kişi veya nesne.
Fiil (Verb): Çekimli fiil
her zaman ikinci sıradadır.
Nesne (Objekt):
Akkusativ (belirtme hali), Dativ (yönelme hali) veya Genitiv (ilgi hali)
olabilir.
Zaman (Temporal): Olayın
ne zaman gerçekleştiğini belirtir.
Sebep (Kausal): Olayın
nedenini belirtir.
Tarz (Modal): Olayın nasıl
gerçekleştiğini belirtir.
Yer (Lokal): Olayın nerede
gerçekleştiğini belirtir.
Bu sıralama genellikle
"TeKaMoLo" kuralı olarak da bilinir (Temporal-Kausal-Modal-Lokal).
Örnek:
- Ich gehe heute wegen des Regens
schnell nach Hause. (Ben bugün yağmur yüzünden hızlıca
eve gidiyorum.)
- Ich (Özne)
- gehe (Fiil - 2.
pozisyon)
- heute (Zaman)
- wegen des Regens
(Sebep)
- schnell (Tarz)
- nach Hause
(Yer)
Diğer Cümle
Yapıları ve Öğe Sıralamaları
Başka Bir
Ögeyle Başlayan Düz Cümleler
Eğer cümle özne dışında
başka bir ögeyle başlarsa (zaman, yer, nesne vb.), özne ve çekimli fiilin yer
değiştirmesi (inversion) gerekir. Fiil yine ikinci pozisyonda kalır.
Örnek:
- Heute gehe ich nach Hause.
(Bugün eve gidiyorum.)
- Heute (1. pozisyon -
zaman)
- gehe (2. pozisyon -
fiil)
- ich (3. pozisyon -
özne)
Soru Cümleleri
- "W-Fragen" (Soru kelimeleriyle
başlayan sorular): Soru kelimesi birinci pozisyonda,
çekimli fiil ikinci pozisyonda ve özne üçüncü pozisyonda yer alır. Örnek:
Wo wohnst du? (Nerede oturuyorsun?)
- "Ja/Nein-Fragen" (Evet/Hayır
soruları): Çekimli fiil birinci pozisyonda, özne
ikinci pozisyonda yer alır. Örnek: Kommst du
heute? (Bugün geliyor musun?)
Emir Cümleleri
(Imperativ)
Çekimli fiil birinci
pozisyonda yer alır.
Örnek: Komm her! (Buraya gel!)
Yan Cümleler
(Nebensätze)
Yan cümlelerde çekimli
fiil daima cümlenin en sonunda yer alır. Yan cümleler genellikle bir bağlaçla
(dass, weil, obwohl, wenn vb.) başlar.
Örnek:
- Ich weiß, dass du morgen kommst.
(Yarın geleceğini biliyorum.)
- Ich bleibe zu Hause, weil es
regnet. (Evde kalıyorum, çünkü yağmur yağıyor.)
Fiillerin Özel
Durumları
- Ayrılabilen Fiiller (Trennbare Verben):
Bu fiillerin ön ekleri (Präfix) düz cümlelerde cümlenin en sonuna gider. Örnek:
Ich stehe jeden Morgen um 7 Uhr auf. (Her sabah saat
7'de kalkıyorum.)
- Yardımcı Fiillerle Kurulan Cümleler
(Modalverben, Perfekt, Plusquamperfekt, Futur I):
Çekimli yardımcı fiil ikinci pozisyonda yer alırken, asıl fiil (mastar
hali veya Partizip II) cümlenin en sonunda bulunur. Örnek:
- Ich kann gut Deutsch sprechen.
(İyi Almanca konuşabilirim.)
- Ich habe gestern ein Buch gelesen.
(Dün bir kitap okudum.)
Almanca'da cümle
ögelerinin sıralaması başta biraz karmaşık gelebilir Birol, ancak pratik
yaparak ve bolca örnek inceleyerek bu kurallara alışabilirsin. Özellikle fiilin
pozisyonu ve yan cümlelerdeki sonda yer alma kuralı Almanca'nın en belirleyici
özelliklerinden biridir.
0 Yorumlar