Ölçme yada ölçüm, bilinmeyen bir büyüklüğün aynı türden olan bilinen bir büyüklükle SI_base_unit.svgkıyaslanmasına denir. Diğer bir deyişle, bir uzunluğun, bir alanın, bir kapasitenin veya herhangi bir olgunun belirli bir birim cinsinden hesaplanmasıdır. Bunun için standart ölçü birimleri kullanılır. Sonucu belirtmek için sayısal değer ve birimden oluşan bir şablon kullanılır (Örneğin; 5 kg, 10 m, 100 s …). Dünyada bilim ve ticaret alanında en fazla kullanılan ölçüm sistemleri: İngiliz-Amerikan ölçüm sistemi (imperial system) ve Metrik ölçüm sistemleridir.
Metrik sistem uzunluk-ağırlık ve zaman ölçüm birimlerine bağlı olarak (Meter – Kilogram – Second) yada (Centimeter – Gram – Second) olarak da adlandırılır.
Örneğin; Türkiye'de, metrik sistem kullanılır. Uzunluğun ölçülmesi için metre, zamanın ölçülmesi için saniye veya dakika kullanılır.
Ölçme iki şekilde yapılır.
Doğrudan ölçme: Ölçülecek cismin aynı türden bilinen bir büyüklükle karşılaştırılması. Metre ile bir uzunluğun ölçülmesi)
Dolaylı ölçme: oğrudan ölçülemeyen bir büyüklüğün bir araç yardımıyla veya hesaplama yöntemiyle ölçümünün yapılması. Dolaylı ölçme de iki şekilde yapılır.
Göstergeyle ölçme
Türetilmiş ölçme
Bazı ölçümler şu şekildedir: Basınç ölçümü, sıcaklık ölçümü, seviye ölçümü, ağırlık ölçümü, akış ölçümü, zaman ölçümü, renk ölçümü, nem ölçümü, viskozite ölçümü, yoğunluk ölçümü, pH ölçümü, iletkenlik ölçümü, gürültü ölçümü, radyasyon ölçümü, vakum ölçümü, vb.
Hata; bir ölçme işleminde sonuç sapmalarıdır. Hata büyük yada küçük olabilir. Hatanın küçüklüğü ölçmenin güvenirliliğini arttırır. Hata pozitif yada negatif yönlü olabilir. Ölçmeyi hatadan arındırmak hemen hemen imkansızdır.
Bu hatalar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Ölçme yönteminden kaynaklanan hatalar
Ölçmeyi yapan kişiden gelen hatalar
Ölçme aracından gelen hatalar
Ölçüm yapılan ortamdan kaynaklanan hatalar
Kaynağı belli olmayan hatalar
Bir işin istenilen ölçü sınırlarında ve usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadıklarının araştırılmasına kontrol denir.